یک قدم تا ثبت جهانی ، محوطه دژ مادی

آخرین مطالب

امکانات وب

یک قدم تا ثبت جهانی ، محوطه دژ مادی

آشنایی با جاذبه های گردشگری البرز:

یک قدم تا ثبت جهانی ، محوطه دژ مادی

کشفیات جدید تیم کاوش دکتر ملک زده محوطه دژ مادی نظرآباد را به ثبت جهانی نزدیک تر می کند.

آیین باور - نام تپه ازبکی استان البرز واقع در شهرستان نظر آباد را شاید شنیده باشید. این "شاید"از آن روست که متاسفانه استان البرز علی رغم تاریخ کهنی که دارد ،در بین ایرانیان شناخته شده نیست .استانی با بیش از یکصد تپه باستانی هفت و نه هزار ساله،امامزادگان هزار ساله،روستاهای پیش از تاریخ،زمین شناسی شگفت انگیزو پدیده های بی نظیر طبیعی چون کویر اشتهارد،درختان چنار با ژنتیک بی نظیرو طول عمر هزار ساله،درختان هُرُس (اُرس)، غار 200 میلیون ساله یخ مراد و هفت چشمه و تکیه سپسالار.... گردشگری خاموش البرز، نه از روی بی بضاعتی که ضعف مدیریتی است اگرچه رستم و یکدست اسلحه در این پایگاه خبری تلاش کرده ایم در کنار گزارش های اختصاصی و ویژه مطالب مفید را نیز باز نشرو تکرار کنیم تا شاید حق مطلب ادا شود. اینجا ما نکاتی می گوییم که از استان زیبای البرز نشنیده و ندیده اید

اینک کارشناسان ارشد دیرینه شناسی کشور از روز سه شنبه ۳۱ امرداد ۱۴۰۲ فصل هشتم کاوش‌ها در تپه ازبکی مربوط به زمان پیش از تاریخ را به سرپرستی ” دکتر مهرداد ملک زاده” از برترین باستان‌شناسان کشور آغاز کرده اند. بخشی در موشه لان تپه و اینک در دوشان تپه . حدود ۲۰ سال پیش به سرپرستی “دکتر یوسف مجیدزاده” در قالب ۶ فصل، پژوهش‌های جدی انجام شده که منجر به چاپ سه یا چهار جلد کتاب شد

فصل هفتم کاوش‌ها نیز گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و حریم و لایه‌نگاری به سرپرست “دکتر یوسفی زُشک” انجام شد. بازخوانی کاوش‌های پیشین و همچنین عملیات حفاظتی و مرمتی برای حفاظت از این آثار تاریخی هدف عملیات جدید است.

Discover Ozbaki hill that goes down 9,000 years in history

https://www.tehrantimes.com/news/446690/Discover-Ozbaki-hill-that-goes-down-9-000-years-in-history

و اما محوطه تپه ازبکی که درست تر آن است (دژ مادی خوانده) شود

955 امین اثر باستانی ایران، یکی از مهمترین تپه های باستانی کشور است که به ازبکی شهرت دارد.اینک نیز پرونده ثبت جهانی برای آن تشکیل شده است که متاسفانه مشاهدات نشان چندانی از ممارست و جدیت دولت و متولیان برای این کار ندارد. در حتا حتضر یکی از 9 تپه موجود در محوطه به نام موشه لان توسط استاد مهرداد ملک زاده و تیمش در دست کاوش است. تعدادی سفال و استخوان نیز در آن یافت شده که به دلایل تخصصی و امنینی حدا اقل تا امروز 24 مهر 1402 مجاز به گفتگوی رسانه ای دراین باره نیستیم . روند کار جمع آوری یافته ها ، تحویل به مرکز پژوهش میراث جهت راستی آزمایی و تاریخ یابی و حل معمای چیستی و چرایی یافته هاست سپس نتایج نگارش می شوند تدوین می شوند و خود وزارت میراث فرهنگی دراین باره اطلاع رسانی خواهد کرد. با این حال برای علاقمندانی که مایل به دانستن نکات بیشتری هستند مروری می کنیم بر محوطه دژ مادی و تپه های اطراف تا هم یادآوری باشد هم آنهایی که به تازگی غلاقمند دانستن شدند همراه ما باشند.

موقعیت جغرافیایی

نظرآباد شهرستانی نزدیک ساوجبلاغ (که به تازگی کاروانسرای ینگه مام در راستای کاروانسراهای مسیر جاده ابریشم به ثبت جهانی رسید)در استان البرزاست. مرکز آن شهر نظرآباد است که از سال ۱۳۸۱ به شهرستان تبدیل شد. استقرار این شهرستان در کنار جاده ترانزیت و بزرگراه تهران - قزوین و راه آهن تهران - تبریز موجب توسعه آن در پنجاه سال اخیر شده است.

یافته های تاریخی

تاکنون 52 اثر تاریخی و باستانی شهرستان نظرآباد در فهرست آثار ملی و تاریخی کشور به ثبت رسیده است. پرونده جهانی شدن بزرگترین تپه (ازبکی- دژمادی) هم در دست اقدام است .این محوطه هکتارها وسعت دارد و در آن کشاورزی می شود . 19 سال به طول انجامید تا مالک راضی شود این قطعه از زمین متعلق به همه ایرانیان بلکه جهان است و چه اهمیتی دارد. محوطه باستانی نیز ملک خصوصی بود بخش وسیعی از آن به استخرتبدیل شده بود. درنهایت با سختی فراوان به میراث فرهنگی استان هبه شد. برخورداری از مناظر و چشم اندازهای زیبای طبیعی در کنار آثار باستانی فضای مناسب را برای گردشگری در نظرآباد فراهم کرده است. روستای عشایری گلدره از دیگر جاذبه های این منطقه به شمار می رود.در این روستا درآمد مردم از پرورش شتر، دام و تولید صنایع دستی است. درختان کهنسال درکنار بناهای خشتی و کاهگلی دوره صفویه زیبایی خاصی به شهرستان نظرآباد بخشیده است.

آشنایی با موقعیت تپه های باستانی منطقه

تپه ازبکی یا محوطه دژ مادی تخت جمشید البرز است

ابتدا بگویم که محوطه به این صورت است: تپه بلند مرکزی(دژ مادی) به ارتفاع ۲۶ متر از سطح زمین‌های اطراف واقع شده و تعدادی تپه کوتاه در اطراف آن است که ارتفاع بلندترین آن‌ها از چند متر تجاوز نمی‌کند. کل مجموعه درزمین‌های کشاورزی روستا واقع شده و بخش‌هایی از این محوطه باستانی نه هزار ساله را کارشناسان مرکز باستان شناسی ایران در سال ۱۳۴۸خورشیدی مورد شناسایی قرار داده و در سال۱۳۵۲ به شماره ۹۵۵درفهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.شواهد نشان می دهد حدود 2700سال پیش دردوران حکومت مادها ، این منطقه یکی از شهرهای آباد ناحیه بوده است.کشف هزاران سفال و قطعات فلزی و گورها نشان از غنای این تپه دارد . وسعت تپه ازبکی 950 مترمربع است و تالار شورا و تالار بارعام، عبادتگاه و اتاق های نگهبانی و....را در بالای خود جای داده است. برای رسیدن به نوک تپه و دیدن بقایای قلعه مادی باید 90 پله را طی کنید .

قدیمی ترین خشت دست ساز بشر این جا کشف شد

اهمیت تپه ازبکی جایی است که قدیمی ترین خشت دست ساز بشردرآن کشف شد ودر همایش جهانی گفت و گوی تمدن‌ها، این خشت ۹ هزار ساله به عنوان سند قدمت فرهنگ و مدنیت ایران به کوفی عنان (دبیر کل سابق سازمان ملل متحد) هدیه شد. این همایش در روز سه شنبه ۱۵شهریور ۱۳۷۹(۵ سپتامبر ۲۰۰۰میلادی) در شهر نیویورک انجام شد.به همین سبب است که شهرستان نظر آباد را شهر کهن خشت هم می نامند.

محوطه باستانی ازبکی: کاوش ها چه می گویند؟

قدمت این تپه به حدود 7500 سال قبل از میلاد مسیح تا دوره مادها بر می گردد، در دوره اسلامی نیز به صورت گورستان مورد استفاده بوده است.در تمام کشور کهن تاریخمان هیچ اثر تاریخی به این قدمت وجود ندارد، تپه ازبکی تخت جمشید البرز است.

براساس کاوش‌های صورت گرفته، محوطه باستانی ازبکی در برگیرنده شش تا نه هزار سال بقایای فرهنگی پیش از تاریخ و اوایل دوران تاریخی ایران از نیمه اول هزاره هفتم تا نیمه نخست هزاره اول پیش از میلاد مسیح یعنی دوران مادها است. ازبکی محوطه باستانی گسترده‌ای برابر با صد هکتار و ۱۰ تپه ارزشمند است که شش تپه از آن را گروهی از باستان شناسان ایرانی به سرپرستی دکتر یوسف مجیدزاده (از سال ۱۳۷۷تا ۱۳۸۴) حفاری کرده‌اند.

۱-یان تپه:

کم ارتفاع، بقایای پنج دوره معماری خشتی هفتم و ششم پیش از میلاد درآن شناسایی شده است. کهن ترین خشت‌های دست ساز بشر از همین «یان تپه» کشف شده است. این در حالی است که کهن ترین خشت‌های شناخته شده در فلات مرکزی ایران تا پیش از حفریات محوطه ازبکی تنها از تپه سیلک در نزدیکی کاشان و تپه زاغه در دشت قزوین به دست آمده بود.

آثار محوطه ازبکی به شکل یک روستای کوچک پیش از تاریخی به وسعت تقریبی یک هکتار است. شواهد نشان می‌دهد که ۱۵ تا۲۰ خانوار در این روستا ساکن بوده‌اند. خشت‌های نه هزار ساله یان تپه بیشتر پوک هستند و چون با دست شکل گرفته‌اند، اندازه‌ها و ابعاد مختلفی دارند. رنگ اخرایی دیوارها و کف تمامی مجموعه و وسعت چشمگیر آن نسبت به معماری در لایه‌های بالاتر اشاره بر اهمیت این ساخت و ساز به عنوان محلی عمومی و به احتمال فراوان جایگاهی مقدس همچون عبادتگاه دارد. از نکات بی سابقه معماری یان تپه ۱۲ نوع کف سازی فضاهای معماری است که در مراحل مختلف سکونت در این دهکده باستانی به دست آمده است و از نظر تنوع در معماری پیش از تاریخ ایران بی نظیر است. کاش معماران امروز ی هم سلیقه یان تپه ای ها را داشتند!

۲-جیران تپه:

این تپه ۲ متر ارتفاع دارد. در آن استقرارهایی همزمان با یان تپه تا قرن هفتم هجری قمری وجود داشته ولی به تناوب متروک شده و چندی بعد استقرار جدیدی صورت گرفته است.

۳-دوشان تپه:

نتیجه حفریات درآن تاکنون به شناسایی سه دوره معماری از عصر آهن منجر شده که به مهاجران صاحب سفال خاکستری تعلق دارد.آخرین بقایای بر جای مانده از این سه دوران مربوط به دوران مادها است و دو دوره کهن تر به اوایل و اواسط استقرار مردمان یعنی از نیمه دوم هزاره دوم تا پادشاهی مادها مربوط می‌شود.

۴-گوموش تپه:

چی بگم از این تپه زیبا که متاسفانه رویش ویلایی به نسبت گسترده و مجلل ساخته شده است. سفال‌های این تپه بیشتر از نوع سفال‌های دوره‌های اول و دوم در تپه سیلک کاشان، چشمه علی ری وقره تپه شهریار است.

۵-مارال تپه:

در این تپه علاوه بر شناسایی تعدادی گورخمره مادی از سکویی بزرگ مربوط به نیمه دوم هزاره چهارم پیش از میلاد نیز خاک برداری شده است. ( همه این ثروت بیت المال استانی در موزه های تهران است ، برای البرزی ها امانت نگهداشتند تا خودشون موزه دار بشوند، شما هم بگویید آمین)

۶- تپه مرتفع ازبکی (دژ مادی) :

محوطه ازبکی در اواسط هزاره دوم پیش از میلاد(4 هزار سال پیش)به شهر بزرگی تبدیل شد. قلعه‌ای به وسعت تقریبی ۲۲۰۰ متر مربع با حصاری عظیم به عرض ۷ متر. از این تاریخ تا پایان عصر پادشاهی مادها سه قلعه دیگر بر روی ویرانه‌های نخستین قلعه بر پا شد که آخرین آن‌ها دژ مادی با وسعتی بالغ بر ۹۰۰ متر مربع است.

کشف لوح آغاز عیلامی، سند همکاری تجاری ازبکی و شوش در تپه ازبکی

متخصصین اینگونه گفته اند که :دریکی از روزهای سرد پاییزی سال 1378 خورشیدی، یک لوح گلی باستانی را در «مارال تپه» محوطه باستانی ازبکی کشف کردند که با مطالعه آن نتایج شگفت انگیزی به دست آمد. مارال تپه از اواسط هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح این سند افتخارآمیز را در دل پر راز خویش حفظ کرده است.این لوح گلین بیشتر شبیه گل نبشته های دوران آغاز عیلامی است که ارقام و نشانه های آن تاکنون مشاهده نشده است.

نکته: برای درک این قدمت خوب است بدانید ،ساخت بنای تخت جمشید تنها ۵۱۸ سال پیش از میلاد به عنوان پایتخت جدید هخامنشیان در پارسه آغاز گردید)

سوراخ های کوچک گرد در اثر ناخن و یا وسیله ای مانندروی خشت آن ایجادشده و قبل از باز کردن حساب مجدّد به کمک خطی افقی حساب پیشین را به اصطلاح بسته اند. ورزگل چنان به خوبی انجام گرفته که جنس آن به طور کامل فشرده و سخت شده است و حتّا یک حباب هر چند کوچک هوا هم در سطح لوح به چشم نمی خورد. فقط گوشه کوچکی از شگفتی این تپه است.

ساکنان پیش از تاریخ محوطه ازبکی به سیمان دست یابی داشته اند

از آغاز دومین فصل کاوش در محوطه ازبکی، باستان شناسان به کف‌های سخت ساروج مانند در معماری‌های یان تپه برخورد کردند. از نظر آنها پذیرش این که در دورانی آن چنان کهن، انسان توانسته به فرمول ساخت ساروج مانند دست یابد، بسیار دشواربود. هزاران سال پیش از ساخت کارخانه سیمان آبیک در کنار این محوطه تاریخی .....

در گزارش سومین فصل حفاری در محوطه ازبکی آمده است: " بی تردید ساکنان پیش از تاریخ فلات مرکزی در محوطه ازبکی در چند کیلومتری شمال غرب روستاهای خود به وجود خاک سیمان درکوهپایه‌های جنوب البرز پی برده بودند و از آن در ساختن کف‌های شنی استفاده می کرده‌اند.

بناهای آریایی‌ها در ازبکی یک دیگر از شگفتی های این تپه است

مطابق سندهای تاریخی اعتقاد عمومی باستان شناسان بر آن است که آریایی‌های اولیه، زندگی چادرنشینی داشته‌اند.اما شگفت زده شدند وقتی فهمیدن که : در محوطه ازبکی (دوشان تپه) آثاری از سه بنای عظیم وجود دارد که قطر حصار کهن ترین آن‌ها در حدود هفت متر و وسعت آن بیش از ۲۰۰۰ متر مربع است. کارشناسان معتقدند وجود دیوارهای قطور در این بناهای باستانی نشان دهنده آن است که این بناها برای استفاده عمومی یا عبادتگاه کاربری داشته‌اند. از سکونت گاه‌های آریایی‌ها علاوه بر معماری، مقادیر فراوانی سفال خاکستری و نخودی به صورت ساده و منقوش همراه با پایه‌های سفالی به دست آمده است که دلیلی بر حضور مادها و اجداد آن‌ها در این منطقه است.

از طرف دیگر ،گورستان متعلق به این مردم در۲۵۰ متری جنوب بناهای شناسایی و حفاری شده و همچنین آثاری از این مهاجران سفال خاکستری در جیران تپه محوطه ازبکی به دست آمده است.

اینک دکتر ملک زاده با دست خالی و حمایت ها ریالی نا کافی و نا وقت و به سبک همیشگی میراث فرهنگی و دولت تلاش می کند بخشی از تاریخ این مملکت و فلات را از یر خاک بیرون آورد. تا بلکه روند جهانی شدن پرونده محوطه دژمادی سریعتر و قانع کننده تر شود. و تاثیراتی که این ثبت بر رونق منطقه و زندگی مردم فقیر روستاهای اطراف دارد قابل کتمان نیست.

ساوجبلاغ و نظرآباد بخشی ازجواهرات استان البرزند و مردمان خونگرم و مهربانش مهمان‌نواز،فصل برداشت محصول است. برداشت گندم پاییزه شروع می شود، برداشت انگور و گردو است.گردش کشاورزی، و روستاگردی نوع جذابی از سفر‌است. پیشنهاد می‌کنم ،امتحانش‌کنید ،باورکنیدخاطرات خوشی برایتان بر جای می گذارد.

فریبا کلاهی

TEHRAN - “Nine thousand years of history.” It’s a phrase that may seem enough to draw the attention of every history buff across the globe.

Ozbaki hill, also called Ozbaki Tappeh or Uzbaki Teppeh, is situated near Nazarabad, some 80 km west of Tehran. The site has yielded cultural relics dating from the first half of the 7th millennium to the first half of the first millennium BC, i.e. the Medes period.

“The discovery of objects such as tablets, statuettes, and ‘jagged’ earthenware in Ozbaki hill indicate some kind of commercial link between Susa in Khuzestan and this in Tehran province,” according to senior Iranian archaeologist Yousef Majidzadeh who led the excavations at Ozbaki, Qabristan and Jiroft hills.

Back in 2016, the archaeological enclosure opened to the public as an open-air museum of cultural heritage. It was announced in the same year that the archaeological enclosure is in the queue for registration in the UNESCO World Heritage list.