داستانی که از پشت شیشه روایت می شود

آیین باور - نمایشگاه زیبا و کم نظیر آثار این هنرمند تنها به مدت سه روز در خانه هنرمندان کرج، به همت انجمن خوشنویسان و استاد مهری برپاشده است؛ هنری که پس از شصت سال خاموشی و خواب، به واسطه حضور استاد بهزاد نقاش، فرصتی مغتنم است برای برای تبادل اطلاعات و آموختن علاقمندان هنرنقاشی، تاریخ هنر ایران، هنر اسلامی، آشنایی با هنرمندان معاصر .. که اگر چه امروز مورد بی مهری قرار گرفته، قطعا در تاریخ مذهب و هنر این کشور پرچم دار بوده است و برای آیندگان دور نیز گنجینه ای قیمتی خواهد بود.

تا 22 شهریور 9 صبح الی 7 عصر این امکان فراهم است با معرفی شمایل نگاری و شگفتانه ای تحت عنوان "آیین سرخرمن خوانی" در خانه هنرمندان دقایقی را دل به تاریخ هنر اسلامی بسپارید. کرج - میدان جمهوری - بلوار استانداری

در حاشیه این افتتاحیه گفتگویی کوتاه و دوستانه با استاد حسین نقاش انجام داده ام که در ادامه می خوانید. او که وارث صدسال و چند نسل هنر نگارگری و حافظ هنر شمایل نگاری است. شنیدن روایات تصاویر با صدای گرم استاد کرمی در بنای آجری و تاریخی خانه هنرمندان خواندنی نیست،دیدنی و شنیدنی است . مهمان شوید..

• شمایل نگاری چیست و ارتباط آن با شمایل خوانی را چه طور تعریف می کنید؟

شمایل نگاری رشته نقاشی است که مانند نقاشی قهوه خانه ای هدفش اجرای داستان های ائمه خصوصا مسائل عاشوراست. که از شصت سال قبل در ایران از بین رفته است. یا به تعبیر دیگر متوقف شده است. این هنر شغل خانوادگی من بوده که با هدف احیا کردنش به آن پرداخته ام. طبعی است که شمایل نگاری را برای شمایل خوانی می کشیدند. و هدف من این است بعد از شصت سال دوباره این دو هنر را با یکدیگر تلفیق و به جامعه ایرانی معرفی کنم.

• تکنیک این نقاشی چیست و چه ویژگی های خاصی دارد؟

نقاشی پشت شیشه از دوره رنسانس وارد ایران شده به صورت ویترای که البته آن نقاشی روی شیشه است ولی نقاشی پشت شیشه سختی ها و تکنیک های خودش را دارد. دیدنش از جهت مخالف صورت می گیرد که تکنیک کار را متفاوت می کند. یعنی برای انجام نقاشی پشت شیشه همه مراحل را برعکس کار می کنیم. هر آنچیزی که در نقاشی معمولی آغاز می شود و مرحله آول است در این سبک آخر قرار می گیرد یعنی برای کشیدن صورت و سایه آن اول سایه را می کشیم بعد صورت نقاشی می شود. در انتها رنگ بک گراند کار به کار اضافه میشه . تمام جهت در نقاشی پشت شیشه برعکس است . تمام نوشته برعکس و چپ به راست است . جهت ها برعکس است . تا مخاطب بتواند در نهایت کار را صحیح و به جا ببیند.

از لحاظ متریال شیشه و رنگ روغن است که در زمان قدیم از رنگ های پودری استفاده می شد. امروزه از رنگهای روغنی که به سهولت در دسترس است استفاده می شود.

• آیا می توانیم بگوییم این نقاشی سبک ایرانی است یا ارتباطی با نقاشی روی شیشه های کلیسا دارد؟

این نقاشی با شمایل خضرت مسیح که با کاروان تجار بوده وارد ایران شده است . اتفاقا شمایل هم گفته می شد.برای جلوگیری از چشم زخم و بلایا همراه تجار مسیحی بود که برای نقاشان ایرانی جذاب بوده توجهشان را به خاطر برق شیشه جلب می کند و مهم تر اینکه با لمس اثر رنگ نمی ریخت و به مرور کم رنگ نمی شد. چون از جهت شیشه لمس می شد. به مرور فراگیر شد و بدیهی است که بهترین سوژه و داستان هم عاشورایی یا شاهنامه ای بود. بعد سالها گردش میان هنرمندان نقاش ایرانی تکامل پیدا می کند. مثلا نقاشان خراسانی نقش امام رضا را به آن افزودند و بعد به مرور به نسخه های استانداردی می رسند که در برخی کتب موجود که رفرنس نقاشی پشت شیشه قرار گرفته اند، تقریبا موضوع یکنواختی را انجام می دادند.

• پس آیا می توانیم بگوییم این سبک نقاشی در طول تاریخ صرفا یا بیشتر برای کارهای مذهبی استفاده شده؟

بله عمدتا مذهبی بوده

• فرمودید حدود شصت سال به این هنر جفا شده علت را در چه می بینید؟ عدم اقبال عمومی مردم و هنرمندان یا نبود مرجعی برای آموزش؟

این هنر برای خانواده ما بود که اصالتا خوزستانی هستیم و تمام اجداد ما هم نقاش بودند و فامیلی "نقاش" را هم به همین خاطر روی ما گذاشته اند. پدر بزرگ و عمویم، پدرم استاد حبیب نقاش که چهره ماندگار فرهنگستان هنر بودند در نقاشی پشت شیشه و بنده و اخوی هم الان هستیم و ته این داستان چهار پنج نسل است درحال انجام این کاریم. وقتی از پدربزرگم سوال می کردم این نقاشی هارا برای چه کسی می کشید می گفتند برای دراویش می کشیم در روستا ها برای مردم نقل کنند. از دهه چهل به این طرف چون نقال نبود، نقاشان نقالی و پرده کش و پرده خوان هیچ کدام وجود نداشتند. اقبال عمومی هم در روستا ها کم کم از بین می رود و دیگر رد پایی از این داستان دیده نمی شود. دهه پنجاه به کل پاک می شود. بعدها ما شروع کردیم به احیای آن البته نه صرفا برای نقالی بلکه از جنبه هنری به آن نگاه کردیم که صرفا این هنر زنده بماند.

• وجه غالب نگاره های ایرانی گره خوردن بسیار زیاد آن با فرهنگ عامه و روزمره مردم و اعتقادات آنهاست. چه قدر این امکان وجود دارد نقاشی پشت شیشه برای ادامه حیات مدرن شود؟ قطعا ظرفیت دارد اما با توجه به اینکه هنر خانوادگی شماست نظرتون در این باره چیست؟

نظر من اینه که این هنر را دست نهورده نگه داریماگر قرار است کاری شود به حفظ اصالت و ارجینال آن کمک کنیم. البته دوستانی هستند که تکنیک نقاشی پشت شیشه دارند ولی شمایل کار نمی کنند. به نظرمن کاری که ماداریم انجام می دهیم حفظ اصالت این کار است تا اگر کسی خواست این هنر ویژه را بیاموزد بداند به چه کسی و کجا مراجعه کند. خود اروپا هم به هیچ وجه نقاشی های کلیسایی خود را دور نریخته و با احترام با آن برخورد می کند. برای کسی که علاقمند است باید منابعی وجود داشته باشد. قطعا می شود هر چیزی کشید ولی منت فکر می کنم اصالت این کار حفظ شود بهتر است.

• فرمودین این هنر ره آورد کلیساست از اروپا به ایران ، چرا این هنرزیبا هرگز در مساجد ما استفاده نشد یا به تزئینات مساجد راه نیافت ؟

اتفاقا یک مورد داشتیم پدربزرگم و برادرشون در "بقعه رودبند دزفول " 14 مجلس رو بسیار بزرگ روی دیوار کارکردند و بسیار جالبه در ابعاد یک در یک و تمام دوران قبل انقلاب این اثر محفوظ بود الان در حال از بین رفتن است!

• پرسش من این است که سبک زیبای نقاشی پشت شیشه با اثر گذاری که در بیننده دارد چرا در مساجد ما کار نشده یا در معماری هاراه نیافت؟

نفاشی های پنجره ای کلیسا کلا سبک دیگری است و تیفانی گفته میشود از تکه های شیشه رنگی استفاده می شود که با مواد خاصی به هم چسبانده می شود. هنر تیفانی گفته می شود. که وقتی توسط عکس به ایران رسید الگویی وجود نداشت برای آموختن و اجرا و تکنیکش وجود نداشت از خمیر استفاده شد و ویترای ساخته شد. ولی کلا آن یک هنر متفاوت است و نکته فنی نقاشی پشت شیشه این است که اصلا نور از آن رد نمی شود و نباید رد شود.

• با این حال این هنر زیبا و مرتبط با مذهب و داستانهای ائمه به مساجد ما راه نیافت علتش رو در چه می بینید؟

تا الان خیلی تلاش کردم که حداقل یک مسجد یا هیات مذهبی یک نقاشی پشت شیشه داشته باشد ولی موفق نشدم به نتیجه نرسیدم علتش هم این بوده که فرهنگ سازی می خواهد یک نفر باید انجام بدهد تا دیگری بگوید من هم می خوام. از سوی دیگه نقال و روضه خوانی نداریم که بتواند روی آن کار کند. این نمایشگاه یک استارت است . زیرا نیازمند داستان نویسی و مجلس نویسی است که گام اول را برای احیای آن برداشته ایم.

آشنایی با هنر شمایل نگاری Iconography :

به‌عنوان یکی از شاخه‌ها تاریخ هنر مطالعاتی در زمینه شناسایی، توصیف و تفسیر محتوای تصاویر شامل موارد ترسیم‌شده، ترکیب بندی‌های خاص و جزئیات اجرا و عناصر دیگر سبک اثر هنری است. ریشه کلمه آیکونوگرافی از کلمات یونانی εἰκών به معنای «تصویر» و γράφειν به معنای «نوشتن» است.

در ایران یکی از مهم‌ترین موضوعات هنر اسلامی، شمایل‌نگاری پیامبر(ص) و مقدسین است؛ که از دوره ایلخانان به‌بعد رشد چشمگیری داشته و پیش‌ازاین عصر، صورتگری پیامبر(ص) چندان موردتوجه مسلمانان قرارنگرفته؛ امّا مسئله منع شمایل‌نگاری در اسلام و از طرفی وجود آثار شمایلی تصویری در هنر اسلامی، تناقضاتی را به وجود آورده که باعث طرح ایرادات زیادی بر شمایل‌نگاری در هنر اسلامی‌شده. شمایل‌نگاری رسول خدا (ص) یکی از مهم‌ترین حوزه‌های هنر دینی است که در مکاتب‌نگارگری تاریخ‌میانه ایران کاربرد داشته‌‌است. اغلب شمایل‌نگاره‌ها در ادوار نخستین تاریخ میانه، دارای اشتراکاتی همچون چهره‌های بدون نقاب، کاربرد هاله گرد دورسر، گزینه‌ی رنگی محدود، ساختار عمدتاً ایستا و ساده و خلوص و بی‌پیرایگی عناصر بصری هستند؛ لیکن از عصر ایلخانی به بعد از سادگی‌شان کاسته‌شده و به ترفندهای‌بصری ممتازی همچون دقت در جزییات، چهره نقاب‌دار، هاله آتشین، گزینه رنگی متنوع، جامگان فاخر، کشیدی اندام، پرداخت دقیق و ساختار پویا و منحنی، در اعصار تیموری و صفوی دست‌یافته‌اند.

بقعه رود بند دزفول

اين بقعه از جاذبه های دزفول، در شمال غربی دزفول واقع شده است و در اطراف آن قبرستان قديمی قرار گرفته و مشرف به رودخانه است. عمارت گنبد و بارگاه وی در عهد تيموريان و در محل عبادتگاه آن عارف مجاهد در مرتفع‌ترين محل‌ها مشرف به رودخانه دز به‌صورت بسيار باشكوه و زيبا و به سبك معماری قديمی بنا شده است، كه بر اثر قدمت و فرسودگی بويژه اصابت موج انفجار دوران هشت سال دفاع مقدس در آستانه ويرانی قرار گرفته بود.اين بنا در سال ۱۳۶۹ و سال‌های پس از آن به نحو مطلوب و سبك سنتی بازسازی شد.

تصاوير نقاشي شده بر ديواره داخلي بقعه رودبند دزفول كه توسط استاد اسدالله نقاش از هنرمندان صاحب نام دزفول نقاشي شده بيش از يكصد سال قدمت دارد

..سال 93معاون فرهنگي اداره اوقاف و امور خيريه دزفول گفت: با توجه به اينكه تصاويري منتسب به ائمه اطهار در قسمت نمازخانه بقعه رودبند نقاشي شده و نمازگزاران را هنگام اقامه نماز با مشكل مواجه مي كند اداره اوقاف و امور خيريه با هماهنگي مسئولان استاني و كشوري اقدام به پوشاندن اين تصاوير كرده است.

http://www.sobhemelatnews.ir/Uploads/11/Media/20210217104153631.mp4 آدرس فیلم نقاشی های این بقعه

برچسب‌ها: فریبا کلاهی, خبرنگار, بهزادنقاش, نقاشی پشت شیشه

البرزسرزمین ناشناخته های گردشگری:ساوجبلاغ دفتر زیبای خاطرات تاریخی...